Charakterystyka i klasyfikacja wina
Charakterystyczne cechy wina owocowego podaje norma jakościowa PN-71/A-79121. Określa ona cechy organoleptyczne i zawartość składników: alkoholu etylowego, cukru, kwasu, ekstraktu bezcukrowego, substancji mineralnych (popiołu), dwutlenku siarki i metali ciężkich.
Zawartość alkoholu w winach wynosi 9—18% objętościowych. Wina
0 zawartości alkoholu powyżej 18% — to wina alkoholizowane, których produkcja w ramach walki z alkoholizmem została w Polsce wstrzymana. Zawartość alkoholu w winie jest uzależniona od zawartości cukru. Im wino jest słodsze, tym z reguły mocniejsze. Alkohol pochodzi z naturalnej fermentacji alkoholowej. Jedynie przy winach ziołowych, przy produkcji których używa się alkoholowego wyciągu ziołowo-korzennego, dozwolone jest zużycie 5 dm3 alkoholu na 1000 dm3 wina, a przy winach najsłodszych (bardzo słodkie, likierowe) do 10 dm3 alkoholu na 1000 dm3 wina, jeżeli moc ich — na skutek dodania cukru w celu dosłodzenia — spadłaby poniżej stężenia wymaganego przez normę.
Cukier pochodzi głównie z procesu dosładzania (zwłaszcza przy winach owocowych), gdyż cukier zawarty w moszczu użytym do nastawu, zgodnie z założeniem, powinien przefermentować, tj. zamienić się na alkohol. Zawartość cukru powinna być uzależniona zarówno od zawartości alkoholu, jak i kwasu. Duża zawartość cukru przy małej zawartości alkoholu i kwasu powodowałaby, że wino byłoby mdłe, o niezharmoni-zowanym smaku. Tę współzależność obrazuje zestawienie w cz. I, rozdz. VII, podające rodzaje win i ich klasyfikację.
Kwasy pochodzą głównie z moszczu lub z ewentualnego dokwaszenia nastawu gotowego wyrobu, lub są wytwarzane w procesie produkcyjnym. Całkowitą zawartość kwasów nazywa się kwasowością ogólną. Dzieli się ona na: kwasowość lotną i nielotną z parą wodną. Kwasowość lotna reprezentowana jest głównie przez kwas octowy i wyraża się ją w gramach na jeden dm3 wina. Zgodnie z normami kwasowość lotna nie może przekraczać w winach białych 1,3 g/dm3, a w winach czerwonych 1,6 g/dm3. Kwasowość ogólna w winach waha się w granicach 4—9 g/dm3
1 powinna być tym większa, im wino jest słodsze.
Ekstrakt bezcukrowy stanowią wszystkie składniki wina rozpuszczalne w wodzie, z wyjątkiem cukrów, i nie ulatniające się z parą wodną. W skład jego wchodzą cenne składniki wpływające na cechy organoleptyczne wina. Składników tych nie może być mniej niż 20 g/dm3 w winie białym, a w winie czerwonym 25 g/dm3. Mała zawartość ekstraktu bez-cukrowego spowodowana jest zwykle nadmiernym rozcieńczeniem moszczu w czasie sporządzania nastawu.
Substancji mineralnych (popiołu) nie może być mniej niż 2 g/dm3 i muszą one pochodzić z użytego moszczu.
Zawartość popiołu w winie, w stosunku do popiołu zawartego w owocach, może świadczyć o stopniu rozcieńczenia moszczu. Ważnym wskaźnikiem dotyczącym popiołu jest zawartość chlorków. Większa ich ilość niż w owocach świadczy o obcym pochodzeniu składników z popiołu.
Dwutlenku siarki nie może być więcej niż 200 mg/dm3, w tym najwyżej 40 mg/dm3 w stanie wolnym. Obecność innych środków konserwujących w winie jest niedopuszczalna.
Obecne w winie sole metali mogą pochodzić z aparatury wrażliwej na działanie moszczu i wina oraz z pozostałości niektórych preparatów pozostałych z opryskiwania owoców w przypadku niezmycia ich ze skórki. Metaliczny posmak, zmętnienie wywołane reakcją metalu z innymi składnikami wina — to niektóre ujemne skutki ich obecności w produkcie. Dopuszczalna maksymalna zawartość metali może wynosić: ołowiu 0,4, miedzi 1, cynku 5, arsenu 0,2, cyny 50 mg/dm3 wina.
Z innych składników nie określonych przez normę, a ważnych z punktu widzenia jakości wina, można wymienić glicerynę, która tworzy się jako produkt uboczny w procesie fermentacji alkoholowej. Jej zawartość w winie wynosi około 0,6 g/dm3. Gliceryna zwiększa lepkość i słodycz, szczególnie win wytrawnych.
Z innych alkoholi występujących w postaci wolnej lub związanej to — alkohol metylowy — głównie uwolniony w czasie rozkładu pektyn, alkohol amylowy — z przemian aminokwasów oraz mannit — z fermentacji mannitowo-mlekowej. Ilości ich nie są duże, niemniej mają one wpływ na jakość wina. W procesie fermentacji alkoholowej drożdże wytwarzają obok alkoholu etylowego związki szkodliwe dla zdrowia, zwane fuzlami. Znaczna ilość tych związków wchodzi w reakcję w procesie dojrzewania wina, dając estry, bardzo korzystnie wpływające na tzw. bukiet wina.
Ponadto w winie znajduje się szereg ważnych związków, które chociaż występują w małej ilości, decydują o jego cechach organoleptycznych. Związki te powstają w procesie produkcji wina wskutek działania mikroorganizmów lub przebiegu reakcji chemicznych zachodzących głównie podczas leżakowania. W czasie produkcji wina stosuje się różne zabiegi zmierzające do przyspieszenia powstawania tych składników (maderyzacja).
Wino nie zawiera takiej ilości witamin jak produkty wyjściowe. Długi proces produkcyjny, wykorzystanie go jako podłoża przez mikroorganizmy i nawietrzenie — ujemnie wpływają na zawartość witamin.
Garbniki w winie pochodzą z owoców. Nadmiar ich jest niekorzystny ze względu na zbyt cierpki posmak; mała zaś ich ilość przyczynia się do mdłego smaku wina. Garbniki natomiast ważne są w procesie klarowania. W połączeniu z substancjami białkowymi dają kłaczki opadające na dno. Z jonami żelaza garbniki dają połączenia o zabarwieniu ciemnym, ujemnie wpływające na kolor wina.
Klasyfikacja wina podana jest w cz. I, w rozdziale VII. Oprócz tej klasyfikacji istnieje jeszcze podział win dla celów podatkowych, na wyprodukowane z moszczów podstawowych i z moszczów szlachetnych (patrz moszcze winiarskie).