CHARAKTERYSTYKA NIEKTÓRYCH TWORZYW TERMOPLASTYCZNYCH
Do tworzyw termoplastycznych zaliczamy m.in. tworzywa poliwinylowe, akrylowe, poliamidowe i polistyrenowe.
Tworzywa poliwinylowe otrzymuje się z polichlorku winylu oznaczonego skrótem PCW. Tworzywa poliwinylowe charakteryzują się odpornością na działanie kwasów, na działanie atmosferyczne, są sprężyste, dają się obrabiać. Wadą tych tworzyw jest niska temperatura mięknięcia, ok. 80°C, kruchość w temperaturach poniżej — 10°C, uleganie procesowi starzenia się.
Tworzywa poliwinylowe w płomieniu palnika natychmiast miękną, nadtapiają się, zapalają się żółtym, a po brzegach zielonkawym płomieniem. Biały dym ma zapach chlorowodoru. Po wyjęciu z płomienia tworzywo nie pali się. Tworzywa poliwinylowe rozpuszczają się w trójchloroetylenie i cykloheksanonie.
Z polichlorku winylu wytwarza się folie, płyty, rury, obrusy, płaszcze, worki. Tkanina pokryta polichlorkiem winylu imituje dobrze skórę. Polichlorek winylu utwardzalny znany jest pod nazwą winiduru, uplastyczniony — pod nazwą igelitu. W handlu spotyka się także nazwy: nowoplast, pe-ce, wionoflex, winylitex i inne.
Tworzywa akrylowe otrzymywane są z acetonu i cyjanowodoru. Akrylan charakteryzuje się dużą przejrzystością i bezbarwnością, przepuszcza promienie nadfioletowe, jest odporny na uderzenia, mięknie w temperaturze 90°C, odporny na słabe kwasy, zasady i sole, na światło, na czynniki atmosferyczne. Wadą akrylanów jest łatwość ich zarysowania.
.Akrylan pali się spokojnym bezdymnym płomieniem koloru żółtego u góry, a niebieskiego u dołu, wydzielając przyjemny zapach. Rozpuszcza się w. kwasie octowym, benzynie, trójchloroetylenie.
Tworzyw akrylowych używa się przede wszystkim do wyrobu szyb w samochodach i samolotach, do produkcji oprawek okularowych, sztucznej biżuterii, urządzeń optycznych. Tworzywa te znane są pod nazwami takimi, jak plexiglas, plexigum, umackryl i inne.
Związki pochodne akrylu dają nam cenne włókna, zwane w Polsce anilaną, w innych krajach orlonem, dralonem, acrylonem, ni-trilonem, walacrylem, dolanem.
Tworzywa poliamidowe powstają z kaprolaktamu i kwasu adypinowego otrzymanych z fenolu. Tworzywa te występują na rynku w postaci folii i wyrobów gotowych, żyłek, włókien i tkanin. Włókna poliamidowe znane są pod nazwą stylonu, nylonu, perlonu, kapronu, stilonu.
Tworzywa poliamidowe są elastyczne, sprężyste, wytrzymałe na rozciąganie, ścieranie, na działanie ługów, zachowują wartość użytkową w temperaturze od -20 do +130°C. W temperaturach niższych stylon pęka, w wyższych odkształca się. Tlen powoduje żółknięcie tworzyw poliamidowych oraz utratę elastyczności.
Stylon w ogniu topi się wydzielając rogowy zapach, poza płomieniem palnika gaśnie. Rozpuszcza się w stężonym kwasie mrówkowym i w fenolu.
Tworzywa polistyrenowe otrzymuje się z benzenu i etylenu. Charakteryzują się one dużą'przezroczystością, dają się barwić na dowolne kolory, są kruche, łatwo pękają, są odporne na działanie wielu czynników chemicznych, są złymi przewodnikami prądu. Polistyren znany jest także pod nazwami polistyrolu, westyronu, fostarenu, ace-hide i inne.
Polistyren pali się kopcącym płomieniem koloru żółtego, wydziela przy tym zapach hiacyntu. Rozpuszcza się w benzynie, trójchloroetylenie, toluenie.
Z polistyrenu wyrabiamy opakowania, zabawki, guziki i inne wyroby codziennego użytku.
Tworzywa po Metylenowe otrzymujemy z etylenu. Polietylen (znany także pod nazwami polythen, alkathen, lupolen, nicolen, nordolene) charakteryzuje się dużą elastycznością, odpornością na zginanie, na uderzenie, na działanie wody, ługów, kwasów i soli. Jest przeświecający, daje się łatwo barwić. Jest złym .przewodnikiem prądu, topi się-w temperaturze 120°C, dobrze znosi temperatury niskie. W temperaturze -70°C zachowuje jeszcze elastyczność.
Polietylen łatwo się spala płomieniem u góry niebieskim, u dołu żółtym, część polietylenu topi się spadając w postaci kropel. W czasie spalania wydziela zapach parafiny. Nie rozpuszcza się dobrze w żadnym ze znanych obecnie rozpuszczalników.
Z polietylenu produkuje się rury, koła zębate, osłony kabli telefonicznych, wyroby gospodarstwa domowego, a przede wszystkim folię, mającą duże zastosowanie w pakowaniu i przechowywaniu żywności.
Tworzywa piankowe, zwane także porowatymi, otrzymujemy najczęściej z polichlorku winylu, poliestrów i polistyrenu. Płynne tworzywa ubija się na piankę dodając węglanów zwiększających pienistość masy. Masę tę wlewa się do formy, gdzie pod wpływem podwyższonej temperatury lub ciśnienia przybiera postać gąbczastą, miękką lub twardą. Na rynku znane są tworzywa piankowe pod nazwą pianizolu, pianowinu, pianki poliuretanowej i styropianu.
Tworzywa i wyroby z tworzyw należy przechowywać w miej-
scach suchych, wietrznych, w temperaturze ok. 20°C, z daleka od ognia, chronić je przed światłem.
Tworzywa propylenowe otrzymuje się z propylenu lub w wyniku wysokociśnieniowej polimeryzacji związków etylenu przy udziale katalizatorów. Propylen jest tworzywem bezbarwnym, przezroczystym, bez zapachu, charakteryzuje się dużą elastycznością, topi się w 156°C, w temperaturach ujemnych traci odporność na zginanie i wyciąganie. Nadaje się doskonale na odlewy. Jest odporny na działanie stężonych kwasów, nie rozpuszcza się dobrze w żadnym ze znanych rozpuszczalników. W ogniu topi się i spala płomieniem u góry niebieskim i żółtym u dołu.
Te f 1 o n jest tworzywem zasługującym na szczególną uwagę.
Produktem wyjściowym do otrzymywania tego tworzywa jest
czterofluoroetylen. W handlu występuje w postaci białego prosz-
ku. Wyroby gotowe są koloru szarego o bardzo twardej i nieco
śliskiej powierzchni. Teflon jest najcięższym z omawianych two-
rzyw, przewyższa je również swoją odpornością na tarcie, nie dzia-
łają na niego żadne kwasy, nawet woda królewska (mieszanina
stężonych kwasów — solnego i azotowego w stosunku 3:1), jedy-
nie stopiony sód powoduje rozpad teflonu. Teflon nie zwilża się
wodą, nie pokrywa się parą wodną, nie pali się, lecz topi w 300°C.
Teflonu używa się do produkcji węży, łożysk, powłok ochronnych
przecf korozją, zbiorników na chemikalia itp. •
Tworzywa z surowców naturalnych są to przede wszystkim celuloid, celofan, galalit.
Celuloid otrzymuje się z celulozy, kamfory i alkoholu. Jest on ciałem twardym, elastycznym, przezroczystym i daje się spawać na gorąco, sklejać, rozpuszcza się w acetonie. Jest tworzywem łatwo palnym, mięknie w temperaturze 90°C. Znajduje zastosowanie w przemyśle zabawkarskim, galanteryjnym, w produkcji sztucznej skóry.
Celofan jest tworzywem otrzymywanym z celulozy wiskozowej, wodorotlenku sodu i dwusiarczku węgla. Celofan w postaci folii, zwany także tomofanem, jest przezroczysty, daje się łatwo barwić, jest materiałem łatwo palnym. Celofanu używamy m.in. do pakowania towarów, do produkcji sztucznej słomki.
Galalit jest tworzywem otrzymywanym przez działanie glicerolu na kazeinę. Galalit, zwany także sztucznym rogiem, jest masą
plastyczną, daje się piłować, toczyć, łatwo się barwi, trudno się pali dając popielatożółty dym i zapach spalonych włosów. Galalitu używa się do produkcji wyrobów galanteryjnych, zwłaszcza do wyrobów guzików.
Identyfikacja użytkowanych tworzyw jest trudna i wymaga stosowania niekiedy bardzo złożonych badań. Trudność w identyfikowaniu wielu tworzyw wynika stąd, że obecnie coraz częściej używa się tworzyw z domieszką innych składników syntetycznych lub organicznych. Identyfikacja tworzyw w czystej postaci nie nastręcza większych trudności. Rozpoznawanie przeprowadzamy najczęściej na podstawie próby w ogniu, zapachu wydzielanego podczas spalania i na podstawie rozpuszczalności w niektórych rozpuszczalnikach, co przedstawiono w tab. 56.