Suszenie przez sublimację lodu
Suszenie na drodze sublimacji, czyli suszenie z pominięciem stanu ciekłego, jest jedną z nowocześniejszych metod suszenia. Suszenie polega na odparowaniu wody z surowca zamrożonego. Aby sublimacja mogła intensywnie zachodzić, w komorze suszarniczej musi być niskie ciśnienie — pożądane jest około 1 mm Hg.
Urządzenie do tej metody suszenia składa się z trzech zasadniczych części: komory suszarniczej (sublimatora), skraplacza z pompą próżniową chłodzonego czynnikiem chłodniczym i urządzenia chłodniczego. Całość połączona jest w zamknięty obieg.
Proces suszenia dzieli się na trzy fazy: proces zamrażania produktu, czyli faza dojścia do temperatury sublimacji, właściwa sublimacja w temperaturach minusowych, dosuszenie w temperaturze powyżej 0°C.
Proces zamrażania surowca. Zamrażanie surowca może się odbyć w oddzielnej komorze zamrażalniczej lub w sublimatorze. W drugim przypadku surowiec umieszcza się w sublimatorze i po hermetycznym zamknięciu urządzenia wytwarza się próżnię za pomocą pompy próżniowej i skraplacza. Następuje szybkie parowanie wody z surowca. Ponieważ nie ma z zewnątrz dopływu ciepła do odparowania wody, pobierane jest ono z surowca, co powoduje jego oziębienie, aż do zamrożenia włącznie (do temperatury — 25 do — 30°C). W tej fazie zostaje usunięte około 20% wo-
Jeżeli surowiec był zamrożony w oddzielnej komorze zamrażalniczej, wówczas do sublimatora dostarczony jest już w postaci mrożonki o temperaturze około — 20°C. W tym przypadku po wprowadzeniu mrożonki do sublimatora wytwarza się w nim próżnię.
Właściwa sublimacja. Właściwą sublimację przeprowadza się kosztem doprowadzenia ciepła do sublimatora z zewnątrz. Istnieją różne sposoby nagrzewania surowca w celu przeprowadzenia sublimacji. W czasie ogrzewania temperatura surowca systematycznie podnosi się. Zapobiega się temu przez regulowanie dopływu ciepła, wysokości próżni oraz intensywniejsze ochłodzenie skraplacza. Pod koniec tej fazy surowiec uzyskuje na powierzchni temperaturę 0°C. Ilość wody odparowanej w tej fazie wynosi 50—80% ogólnej ilości zawartej w surowcu.
Faza dosuszania. Faza ta trwa od momentu uzyskania przez powierzchnię surowca temperatury 0°C do końca suszenia. Szybkość parowania wody coraz bardziej maleje, a temperatura surowca, a zwłaszcza jego zewnętrznych warstw, podnosi się. Uzyskuje on w końcu temperaturę zbliżoną do temperatry np. wody ogrzewającej półki.
Suszenie sublimacyjne jest dużym postępem w suszarnictwie. Jest to jednak drogi sposób suszenia. Wzrost kosztów wytwarzania jest nieproporcjonalnie wyższy niż wzrost jakości produktu. Otrzymany susz jest hi-groskopijny (pochłaniający wilgoć), wymaga bardzo szczelnych opakowań, co podraża jego cenę. Po dłuższym przechowywaniu zachodzą w nim przemiany pogarszające jego jakość. Ten sposób suszenia nie nadaje się do niektórych owoców, np. moreli i brzoskwiń. Istotną rolę przy tym sposobie suszenia odgrywa inaktywacja enzymów, zwłaszcza warzyw, oraz przechowywanie suszu w hermetycznych opakowaniach w warunkach raczej beztlenowych.