Na podstawie wyników badania próbki oceniamy jakość całej partii towaru. Taki sposób oceny jakości nazywamy kontrolą wy­rywkową. Najbardziej rozpowszechnionym sposobem kontroli wy­rywkowej jest statystyczna kontrola jakości (SKJ). Statystyczna kontrola jakości opiera się przede wszystkim na ocenie alternatywnej. Ocena alternatywna polega na zakwalifikowaniu towaru albo do grupy dobrych, albo do grupy złych (żarówka świeci albo nie świeci, pieczywo świeże albo czer­stwe itp.). Zgodnie z normą PN-57/N-03022 ocenę alternatywną stosuje się do towarów dostarczanych do obrotu w sztukach (tzw. towary sztukowe) lub do towarów, które są sprzedawane w opako­waniach jednostkowych, np. w pudełkach, beczkach, workach, je­żeli te opakowania jednostkowe można uznać za sztuki. Przepisy postępowania, podające warunki, których spełnienie przez próbkę jest podstawą do uznania lub nieuznania partii za dobrą, nazywamy planami badania. Plan badania oznacza się sym­bolem m/n, w którym m określa największą dozwoloną liczbę sztuk niedobrych w próbce, a n jest licznością próbki. Plan zbu­dowany jest w postaci tablicy, gdzie n tworzy wiersze, a m ko­lumny. Na skrzyżowaniu wiersza n i kolumny m znajdują się licz­by wadliwości dopuszczalnej w2 i wadliwości dyskwalifikującej wv At* Wadliwością nazywamy stosunek liczby sztuk niedobrych w partii do liczby wszystkich sztuk w partii i wyrażamy ją w pro­centach (tab. 3). Przykład stosowania planu badania. Umowa przewiduje dostarczenie partii żarówek, w której wadliwość nie może przekraczać 2%. Ustalono, że liczność badanej próbki wynosi 20. Szuka się zatem w planie w wierszu 20 liczby 2 lub zbliżonej, ale nie przekraczającej 2. Znajdujemy ją w ko­lumnie 1 (1,8). Oznacza to, że w badanej próbce liczbr stwierdzonych ża­rówek złych nie może być większa od 1. Jeżeli w pnbce stwierdza się 2 żarówki złe, próbki nie można uznać za dobrą. Gdybyśmy w próbce stwier­dzili wadliwość przekraczającą 22%, czyli 4 złe żarówki (patrz tab. 3 — W — 22), wówczas całą partię należałoby zdyskwalifikować. Partię uznaną w czasie badania za niezgodną z wymaganiami określonymi normą lub umową można: przesortować, zakwalifikować do niższego gatunku, zostawić dostawcy do usunięcia wad, pozostawić do dyspozycji dostawcy, zniszczyć. Sortowanie polega na usunięciu z partii towaru sztuk złych. W tym celu poddaje się całą partię stuprocentowej kontroli, przy czym partia podlega tym wszystkim badaniom, którym pod­legała próbka, lub tylko tym, na podstawie których uznano partię za niezgodną z wymaganiami. Jeżeli np. w próbce pobranej z partii koszul stwierdzono nierówną szerokość kołnierzyka w liczbie ko­szul przekraczającej dopuszczalną wadliwość, partię należy uznać za niezgodną z wymaganiami i dokonać kontroli stuprocentowej. Brać należy pod uwagę tylko wadę kołnierzyka. Innych cech nie badamy, ponieważ nie zostały zakwestionowane w badanej próbce. Zakwalifikowanie partii do niższego gatun-k u ma miejsce wówczas,' gdy sortowanie jest niemożliwe lub ze względów ekonomicznych nieuzasadnione. Jeśli np. w próbce po­branej z partii truskawek stwierdzono wadliwość przekraczającą wadliwość dopuszczalną dla wyboru I,całą partię zakwalifikuje się do wyboru II. Usunięcia wad z produktu może dokonać dostawca lub odbiorca, w zależności od postanowień umowy zawartej mię- dzy dostawcą a odbiorcą. Jeżeli jednak błędy usuwa dostawca, wówczas partię towaru poddaje się powtórnej kontroli. Partię pozostawia się do dyspozycji do­stawcy tylko wtedy, gdy produkt nie nadaje się do zamierzo­nego użytku, np. dostarczone aparaty fotograficzne mają.wadę konstrukcyjną. W tym wypadku dostawca zobowiązany jest ode­brać całą partię towaru. Odrzuconą partię towaru niszczy się wtedy, gdy użycie jej zagraża zdrowiu człowieka, a towar nie nadaje się do innych celów. Jeżeli w badanej próbce konserw rybnych stwier­dzono znaczną ilość związków toksycznych, cała partia konserw musi ulec zniszczeniu.