Mydła są solami powstałymi przez działanie wodorotlenku so­dowego lub potasowego na tłuszcze. W czasie gotowania zasady z tłuszczem zachodzi reakcja hydrolizy tłuszczu na glicerol i sole tłuszczowe. Zjawisko ta nosi nazwę zmydlania, a powstałe sole tłuszczowe — mydła. Zmydlania tłuszczów dokonuje się w kotłach warzel­nych. Do kotła wprowadza się początkowo niewielkie ilości tłusz­czu i wodorotlenku sodowego i ogrzewa się przegrzaną parą wod­ną. Zachodzi wówczas powolna reakcja zmydlania. Po zmydleniu części tłuszczu reakcja zaczyna przebiegać szybciej i wtedy dopie­ro dopełnia się kocioł warzelny stopionym tłuszczem i ługiem so­dowym. Po zmydleniu całej ilości tłuszczu następuje wysala-n i e masy mydlanej. Pod wpływem działania soli następuje wy­trącanie się mydła. Wypływa ono ku górze, na dole kotła zbiera się ług glicerynowy, z którego w dalszym procesie otrzymuje się czysty glicerol. Ilość użytej soli w procesie wysalania wpływa w znacznym stopniu na jakość mydła. Zbyt mała ilość soli powo»-duje niedostateczne oczyszczenie masy mydlanej z ługu gliceryno­wego, zbyt duża zaś ilość soli zmniejsza łatwość mydlenia się my­dła. Jakość uzyskanego mydła zależy jednak przede wszystkim od rodzaju i ilości tłuszczu. Lepsze mydła otrzymuje się z tłuszczu wieprzowego, oleju kakaowego, oleju palmowego, znacznie zaś gorsze z łoju wołowego i łoju baraniego. Duże znaczenie dla pie-nistości mydła mają sole żywiczne, a więc przede wszystkim ka­lafonia. Oddzieloną masę mydlaną poddaje się procesowi szlifowa­nia. Szlifowanie polega na rozcieńczeniu masy wodą i odpowied­nim alkalizowaniu. Podczas alkalizowania dodaje się do masy my­dlanej pewne ilości wodorotlenków, chlorków, węglanów i innych związków. Następnie masę mydlaną, zwaną już teraz mydłem podstawo­wym, studzi się i formuje. Znane są różne sposoby studzenia i for­mowania mydła. Mydło do prania studzi się i formuje zazwyczaj w prasach i na tym kończy się proces produkcyjny tego mydła. Mydło podstawowe przeznaczone na mydła toaletowe poddawane jest dalszej obróbce, dziś z reguły całkowicie zmechanizowanej, dzięki zastosowaniu linii automatycznych. Masę mydlaną suszy się na proszek w komorze próżniowej, następnie sproszkowane mydło łączy się ze środkami zapachowymi, barwiącymi i ewentu­alnie innymi, w zależności od rodzaju mydła toaletowego. W koń­cu mydło się formuje, znakuje i pakuje. Mydła do prania dzielimy na mydła twarde, maziste, płynne, płatki i nitki mydlane oraz mydło w proszku. Do mydeł twardych zaliczamy mydła: Gospodarskie, Jędrne, Biały Jeleń, Powszechne. Mydło Gospodarskie formowane jest w rygle o ciężarze ok. 870 g, ma zabarwienie ciemnobrązowe, zawiera 54% czystych kwa­sów tłuszczowych, a więc najmniej ze wszystkich mydeł. Charak­teryzuje się ono specyficznym, nieprzyjemnym zapachem. Mydło Jędrne występuje na rynku w kawałkach po 500 i 250 g. Zawiera 62% czystych kwasów tłuszczowych. Łatwiej się pieni niż mydło Gospodarskie, a dodatek terpentyny zwiększa zdolność zmy­wania brudu tłustego. Mydło Biały Jeleń, oprócz jaśniejszego zabarwienia, charakte­ryzuje się tymi samymi cechami co mydło Jędrne. Mydło Powszechne formowane jest w kawałki po 250 g, ma barwę jasną. W praniu nie wydziela nieprzyjemnego zapachu, łatwo się mydli, zawiera 60% kwasów tłuszczowych. Mydło Po­wszechne produkowane jest z mydła podstawowego słabo alkali-zowanego w czasie szlifowania, dlatego zalicza się do mydeł po­średnich między mydłami do prania a mydłami toaletowymi i może być używane do mycia. Mydło maziste, zwane także szarym, produkowane jest przy użyciu wodorotlenku potasowego, ma szare zabarwienie, nieprzy­jemny zapach pochodzący z tranu rybiego i oleju talowego uży­tych do produkcji. W handlu występuje mydło szare zawierające 40% tłuszczu i mydło maziste zawierające 65% tłuszczu. Zużycie mydła szarego jest niewielkie ze względu na nieprzyjemny zapach, trudności transportu i opakowania (pakowane jest w beczki). Mydło płynne jest roztworem wodno-alkoholowym mydła po­tasowego wyprodukowanego przede wszystkim z tłuszczów roślin­nych, takich jak olej słonecznikowy, oliwkowy lub kokosowy. My­dło ma szare zabarwienie, nieprzyjemny zapach, stąd ma niewiel­kie zastosowanie. Używa się go przede wszystkim do mycia rąk w zakładach pracy, urządzeniach sanitarnych, w wagonach kole­jowych itp. Pakuje się w szklane balony. Płatki i nitki mydlane produkowane są z mydeł małoalkalizo-wanych, perfumowanych. Mydła te wióruje się lub wyciska z nich nitki. Płatki i nitki mydlane stosuje się do prania jedwabiu i in­nych delikatnych tkanin. Pakuje się je w kartony lub torebki z folii po 250 g. Mydło w proszku (np. Efekt) zawiera od 82 do 87% kwasów tłuszczowych, służy do prania delikatnych tkanin, zwłaszcza celu­lozowych. Pakuje się je W torebki z folii igelitowej po 250 g. Mydła toaletowe (rys. 95) produkuje się z mydła pod­stawowego sodowego, do otrzymania którego użyto tłuszczu wiep- rzowego, oleju kokosowego i kalafonii. Zawierają one ok. 78% kwa­sów tłuszczowych, co zapewnia im dobrą pienistość i rozpuszczal­ność nawet w wodzie zimnej. Mydła toaletowe są perfumowane i zazwyczaj barwione. Otrzymywanie mydeł białych jest znacznie trudniejsze niż mydeł barwionych. Mydła bowiem muszą cha­rakteryzować się jednolitą barwą bez smug i plam, co wymaga starannego przygotowania masy mydlanej. Trudności te nie wy­stępują przy otrzymywaniu mydeł kolorowych, gdzie plamy i smu­gi są niewidoczne. Chociaż perfumowanie nie podnosi właściwości myjących mydeł toaletowych, to jest jednak czynnikiem bardzo ważnym w ocenie wartości użytkowych tych mydeł. Od mydeł toaletowych wymaga się zapachu trwałego i przyjemnego. Wyma­ga się także, by barwa, zapach i nazwa mydła były ze sobą po­wiązane, np. mydło Biały Bez powinno być koloru białego i mieć zapach bzu, mydło zaś Leśne powinno być zielone i mieć zapach żywiczny. Znane są też mydła o zapachach fantazyjnych i różnych nazwach handlowych, np. mydło Eos, Sfinks i inne. Mydła toale­towe pakuje się w kartoniki i celofan, mydła tańsze sprzedaje się bez opakowania. Wśród mydeł toaletowych wyróżnia się mydła specjalne, np. mydło dziegciowe — do mycia skóry bardzo tłustej ze skłonnością do łojotoku, mydła salicylowe — do skóry tłustej skłonnej do wąg­rów i rozszerzonych porów, ichtiolowe — używane przy występu­jącym trądziku, siarkowe — do cery łojotokowej, lecytynowe — działające kojąco na podrażnioną skórę i inne.