Naczynia odlewane z żeliwa są jednymi z najdawniej znanych naczyń metalowych i do niedawna były powszechnie używane. Dziś naczynia żeliwne używane są przeważnie w gospodar­stwach wiejskich i w zakładach żywienia zbiorowego (rys. 67). Naczynia żeliwne odlewa się z żeliwa modyfikowanego w specjalnie do tego celu przygotowanych formach. Po wyjęciu naczynia z formy oczyszcza się jego powierzchnię z resztek masy formierskiej, odcina zbędne odlewy, szlifuje brzegi i ślady spoje­nia formy, czyli spoiny, oraz wygładza wnętrze. Ostatnią czynno­ścią jest lakierowanie po­wierzchni zewnętrznej. Używane są także n a-czynia żeliwne z emaliowaną powie­rzchnią wewnętrz­ną. Emalia swoimi właś- ciwościami przypomina szkło. Otrzymuje się ją przez stopienie krzemion- ki (SiOo), tlenku glinu (A1203), tlenku boru (B203), tlenku sodu (NazO), kriolitu (Na3AlF6), fluorytu (CaF2), tlenku cy- ny (SnOz), tlenku cynku trj r^s , Rys. 67. Maszynka do mięsa wykonana z (ZnO), tlenku magnezu żeliwa (MgO), tlenku baru (BaO) i tlenków innych metali. Emalia nie po­winna zawierać tlenku ołowiu (PbO) ze względu na jego szkodli­wość dla zdrowia. Podstawową właściwością emalii powinna być dobra przyczep­ność i trwałość. Naczynia pokrywa się emalią przez zanurzenie lub przez malo­wanie natryskiem roztworem emaliowym, a następnie wypala się w temperaturze 800-4-900°C. W czasie wypalania stopione skład­niki emalii tworzą twardą, lśniącą powłokę. Emalia jest odporna w dużym stopniu na działanie kwasów, zasad, soli, na zmiany temperatury. Chroni całkowicie metal przed korozją. Nie jest jednak odporna na uderzenie, łatwo pęka, odpry-skuje. Asortyment naczyń żeliwnych obejmuje kotły, garnki, tygle, brytfanny i inne. Kotły i tygle mają zastosowanie niemal wyłącznie w zakładach gastronomicznych i w przemyśle spożywczym. Garnki produkowane są w różnych typach i rozmiarach. Obec­nie w Polsce używane są dwa typy garnków żeliwnych — prosty i wypukły. Brytfanny są to podłużne płytkie naczynia z wypukłym żeliw­nym przykryciem z uchwytami, wewnątrz emaliowane. Naczynia żeliwne są odporne na działanie wysokich temperatur i na korozję. Wadą naczyń żeliwnych jest ich kruchość oraz duży ciężar. Odbiór jakościowy naczyń żeliwnych polega na sprawdzeniu: krzywizn, pęknięć i nierówności naczynia, pęknięć, rysów, zgrubień, pęcherzy, łysin i plam emalii, — odporności na zmiany temperatury (ogrzewamy naczynia do temperatury 300°C i gwałtownie studzimy wodą), — prawidłowości opakowania (PN-64/II-77100). Naczynia żeliwne występują na rynku w dwu gatunkach I i II. W gatunku I niedopuszczalne są jakiekolwiek wady poza nielicz­nymi ciemnymi punktami na emalii. W gatunku II dopuszczalne są niewielkie krzywizny naczynia, plamy i pęknięcia emalii, nie sięgające jednak do żeliwa. Naczynia żeliwne transportujemy opakowane w wolinę i skrzy­nie. Przechowujemy w miejscach suchych i układamy tak, żeby nie obijać emalii i nie zdrapywać lakieru.