NIEKTÓRE CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA JAKOŚĆ TOWARÓW
Omawiając użyteczność towarów wspomnieliśmy, że istnieje wiele czynników wpływających na jakość. Obecnie zajmiemy się bliżej takimi czynnikami, jak surowiec, proces technologiczny, warunki przechowywania, transport i opakowanie.
Surowiec określa skład chemiczny i właściwości chemiczne towaru, budowę fizyczną i właściwości fizyczne, cechy biologiczne. Dokonując zakupu jakiegokolwiek towaru, zawsze zwracamy uwagę na surowiec, z którego dany produkt został wykonany.
Jakość pieczywa oceniamy m.in. na podstawie wyrośnięcia, elastyczności i porowatości miękiszu, grubości skórki i jej przylegania do miękiszu, na podstawie smaku i aromatu. Wyrośnięcie pieczywa zależne jest w dużej mierze od jakości mąki. Jeżeli użyjemy do wypieku pieczywa mąki z porośniętego zboża, pieczywo będzie spłaszczone, nie wyrośnięte. Grubość skórki i jej przyleganie do miękiszu oraz konsystencja zależą w znacznym stopniu od higro-skopijności mąki. Mąka o małej chłonności wody powoduje powstawanie pęcherzy podskórnych, wybrzuszenia skórki, nierównomierna JeJ grubość oraz zbytnią kruchość. Elastyczność miękiszu, równomierna porowatość pieczywa zależą m.in. od zawartości gluteli-ny i skrobi w mące. Z mąki o dostatecznej zawartości skrobi otrzymujemy pieczywo porowate, ale elastyczność pieczywa zależy od ilości gluteliny w mące. Mała ilość gluteliny powoduje, że pieczywo, mimo porowatości będzie mało zwarte, kruche, nie wykazujące sprężystości. Smak i aromat pieczywa zależą od wielu czynników, ale mąka stęchła, zanieczyszczona szkodnikami wpływa wyraźnie ujemnie na tę cechę pieczywa.
Guma znajduje różnorodne zastosowanie. Różnorodność zastosowań wymaga różnorodnych właściwości. Guma przeznaczona do produkcji opon samochodowych musi być odporna na działanie atmosferyczne, na ścieranie, na ciśnienie. Do jej produkcji używa
się m.in. odpowiedniej jakości kauczuku syntetycznego, mianowicie kauczuku butadienowo-styrenowego. Ta sama opona wykonana z kauczuku butadienowego będzie znacznie mniej wytrzymała na ścieranie i działanie atmosferyczne. Uszczelka wykonana z kauczuku butadienowo-nitrylowego nie będzie się kruszyć, wytrzyma temperaturę gorącej wody. Ta sama uszczelka wykonana z kauczuku naturalnego jest wyrobem znacznie gorszej jakości. Wąż gumowy do tłoczenia olejów wykonany z kauczuku chloropreno-wego jest odporny na działanie tych olejów. Balony, dętki i inne podobne wyroby wykonane z kauczuku butylowego są odporne na przenikanie gazów i znacznie przewyższają jakość wyrobów wykonanych z popularnego kauczuku syntetycznego zwanego KER-em.
Proces technologiczny ma zasadniczy wpływ na ja-k» si otrzymywanego wyrobu. Z tego samego surowca można otrzymać wyroby gotowe różniące się jakością, jeśli zastosujemy różne technologie produkcji.
Koncentraty spożywcze otrzymujemy przez odwodnienie surowców. Odwodnienie działa na mikroorganizmy na zasadzie ana-biozy, czyli maksymalnego zahamowania czynności życiowych organizmu, zwalnia wszystkie procesy biologiczne. Odwodnienie produktów jednak może być dokonane metodą tradycyjną przez podgrzewanie lub metodą współczesną — przez liofilizację. W czasie podgrzewania produktów niszczymy w nich w dużym stopniu enzymy i witaminy, białko ulega koagulacji, ulatniają się substancje aromatyczne, co w efekcie powoduje ujemne zmiany smakowe i odżywcze otrzymanego koncentratu.
Stosując metodę liofilizacji, czyli odparowania zamrożonych surowców w aparaturze próżniowej (sublimacja lodu), zapobiega się zmianom biologicznym w surowcach, a zmiany fizykochemiczne ogranicza tylko do utraty wody. Pozwala to na zachowanie pełnej wartości smakowej i odżywczej otrzymanego produktu.
Stal otrzymuje się przez wyżarzanie surówki żelaza w urządzeniach stalowniczych. Jakość otrzymanej stali zależy nie tylko od składników dodanych do surówki, ale także od sposobu wytopu. Stal wytapiana w piecu martenowskim musi posiadać pewną ilość zanieczyszczeń pochodzących z płonącego gazu. Nie ma tych zanieczyszczeń stal otrzymywana w piecach elektrycznych. Ale również stal z pieców elektrycznych może charakteryzować się lepszą lub gorszą jakością. Stal otrzymywaną z pieców elektrycznych łukowych niżej cenimy niż stal z pieców elektrycznych indkucyjnych, ponieważ w piecach łukowych nie następuje równomierne wyżarzanie surówki, co wpływa ujemnie na jednolitość struktury stali.
Warunki otoczenia, przechowywanie oraz opakowanie i transport wywierają również wpływ na
jakość gotowych wyrobów.
Towary ulegają działaniu różnych czynników zewnętrznych. W czasie magazynowania gotowych wyrobów wiele kłopotu sprawiają szczególnie temperatura, wilgotność, światło słoneczne, tlen i azot.
Przed szkodliwym wpływem otoczenia chronią częściowo opakowania. Ser topiony chronimy przed wyschnięciem pakując go szczelnie w folię aluminiową lub cynową. Ten sam ser opakowany w papier przetłuszczony znacznie szybciej wysycha i traci na wartości. Pieczywo ułożone w pojemniku rzędami zachowuje swój prawidłowy kształt, natomiast pieczywo ułożone w koszu w stosy łatwo ulega spłaszczeniu. Śmietanka w ciemnych butelkach wolniej kwaśnieje niż śmietanka w butelkach bezbarwnych. Wyroby metalowe owinięte w natłuszczony papier łatwiej chronimy przed korozją niż nie zapakowane w ten sposób. Wyroby konfekcyjne starannie złożone zyskują na jakości, pogniecione — tracą.
Również sposób i środki transportu mogą wpłynąć na jakość towarów. W transporcie mleka, serów, masła, nietrwałych owoców istotne znaczenie ma szybkość przewozu. W transporcie materiałów sypkich, jak mąka, zboża, gips, cement, zwracamy uwagę na zabezpieczenie ich przed wilgocią, w przeciwnym wypadku towary stracą na wartości lub ulegną zniszczeniu. Wiele produktów w czasie przewozu chronimy przed gwałtownymi wstrząsami, np. jagody, jaja lampy, lodówki, aparaty radiowe, telewizyjne i inne. Towary chłonące obce zapachy stracą na jakości, jeśli będziemy je przewozić źle utrzymanymi, brudnymi środkami transportu.