PRODUKTY SUCHEJ DESTYLACJI WĘGLA
Węgiel kamienny użytkujemy jako paliwo oraz jako surowiec chemiczny. Przeróbka chemiczna węgla w procesie destylacji, zwanej dziś pirolizą, daje w efekcie produkty o wartości wielokrotnie większej niż sam węgiel.
W wyniku pirolizy węgla otrzymujemy koks, gaz, smołę i wodę amoniakalną. Najcenniejszym składnikiem dla przemysłu chemicznego jest smoła. Zawiera ona ok. 10 000 związków chemicznych, z czego ok. 400 zostało dokładniej określonych, wykorzystujemy zaś ofc. 30 związków (rys. 89). Poddając przeróbce smołę pogazową otrzymujemy m.in. amoniak, olej lekki, olej karbolowy, olej naftalenowy, olej antracenowy i pak.
Amoniak jest gazem o drażniącym zapachu, a w większych ilościach trującym. Doskonale rozpuszcza się w wodzie, daje się łatwo skroplić. Skroplony amoniak łatwo paruje pobierając znaczne ilości ciepła. Amoniaku używamy do produkcji kwasu azotowego, nawozów sztucznych, środków czyszczących, środków farmaceutycznych i do innych celów. Amoniak przechowujemy i transportujemy w szklanych balonach.
Benzen jest cieczą bezbarwną o charakterystycznym zapachu. Jest dobrym rozpuszczalnikiem kauczuku, tłuszczów roślinnych, zwierzęcych i mineralnych, żywic, lakierów. Działając na benzen kwasem solnym otrzymujemy chlorobenzen potrzebny do produkcji barwników i środków dezynfekcyjnych (azotox). Benzen w połączeniu z kwasem azotowym daje nitrobenzen. Nitrobenzen jest podstawowym surowcem do otrzymywania aniliny. Benzen przechowujemy w szklanych opakowaniach z dala od ognia.
Toluen jest cieczą bezbarwną o silnym zapachu, nie rozpuszcza się w wodzie. Jest dobrym rozpuszczalnikiem tłuszczów tworząc w ten sposób środki zapachowe. Toluen w połączeniu z grupą nitrową (nitrowany) tworzy związek wybuchowy zwany trotylem. Kwas benzoesowy, znany surowiec do produkcji wielu leków i sacharyny, również otrzymujemy z toluenu. Toluenu używamy także do produkcji barwników. Toluen transportuje się i przechowuje w beczkach stalowych lub szklanych bębnach.
Pirydyna występuje w postaci płynnej, charakteryzuje się ostrym, nieprzyjemnym zapachem. Pirydyny używa się do dena-turyzacji spirytusu (denaturat), z pirydyny otrzymujemy witaminę PP, znany środek przeciw gruźlicy płuc — hydrazyd, lek nasercowy — kardiamid. Pirydynę dostarcza się w opakowaniach szklanych szczelnie zamkniętych.
Fenol, zwany kwasem karbolowym, jest bezbarwną krystaliczną masą o intensywnym, nieprzyjemnym zapachu. Niszczy żywe organizmy, nawet niewielkie ilości fenolu są trujące. Fenolu używamy jako środka dezynfekującego, jest także surowcem wyjściowym w otrzymywaniu bakelitu i stylonu, służy do produkcji lekarstw. Fenol przechowuje się w szczelnie zamkniętych szklanych balonach.
Ksylen jest cieczą bezbarwną, łatwo palną, spala się kopcącym płomieniem. Nie rozpuszcza się w wodzie, tworzy natomiast dowolne mieszaniny z alkoholami. Jest dobrym rozpuszczalnikiem tłuszczów, żywic, lakierów, fosforu. Używany jest do produkcji lakierów, gumy, środków zapachowych, kremów i leków. Ksylen transportuje się i przechowuje w beczkach stalowych lub szklanych balonach.
Najtalen jest ciałem stałym, występuje w postaci białych, błyszczących łusek krystalicznych, ma przenikliwy, nieprzyjemny za-
pach. Używany jest do produkcji tworzyw sztucznych, materiałów wybuchowych, barwników, leków oraz jako środek dezynfekujący. Naftalen przechowuje się w szczelnych opakowaniach blaszanych w suchych pomieszczeniach.
Karbolineum jest lepką; mazistą cieczą o ostrym, nieprzyjemnym zapachu. Rozpuszcza się w benzynie, pod wpływem sody i mydła tworzy z wodą emulsję służącą do produkcji środków owadobójczych. Czyste karbolineum używane jest do impregnacji drewna. Karbolineum pakuje się w beczki stalowe i przechowuje z dala od ognia.
Antracen w stanie czystym występuje w postaci bezbarwnych krystalicznych łusek. Łuski te mają właściwości fluoryzujące. Pochodne antracenu w połączeniu z kwasem siarkowym dają nam cenny czerwony barwnik syntetyczny, zwany alizaryną. Z antracenu otrzymuje się także sztuczne indygo — barwnik niebieski zwany błękitem indantrenowym. Antracen przechowywany jest w stalowych beczkach.