PRZETWÓRSTWO OWOCOWO-WARZYWNE
Do życia człowieka potrzebny jest stały dopływ energii niezbędnej organizmowi do wykonywania różnych funkcji życiowych. Konieczna jest dostawa materiałów budulcowych do wzrostu i odnawiania obumierających komórek oraz dopływ składników regulujących liczne i skomplikowane procesy życiowe. Źródłem, z którego człowiek czerpie energię życiową i potrzebne mu składniki, są produkty wytwarzane przez świat roślinny i zwierzęcy, zwane pokarmem naturalnym. Pokarm ten jednak nie zawsze może być spożywany w takim stanie, w jakim daje nam go natura. Musi być często przetwarzany, aby mógł stać się przyswajalny, by nabrał cech korzystniejszych, zyskał na wyglądzie, smaku i zapachu.
Pokarm naturalny często jest mało trwały, łatwo i szybko może ulec zepsuciu. Chcąc zabezpieczyć go przed niekorzystnymi zmianami, by mógł być przechowywany przez dłuższy okres czasu i spożywany nie tylko w okresie jego naturalnego występowania, lecz w dowolnym czasie, musi być utrwalony — zakonserwowany.
Przetwarzaniem naturalnego pożywienia i jego konserwowaniem zajmuje się przemysł spożywczy. Dzieli się on na szereg gałęzi przemysłowych zajmujących się przetwarzaniem i konserwowaniem pewnej wąskiej grupy surowców naturalnych. Mamy więc przemysł owocowo-warzywny, rybny, mleczarski, drobiarski, jajczarski, tłuszczowy, cukierniczy, koncentratów spożywczych, octowy, spirytusowy, drożdżowy, cukrowniczy, mięsny, ziemniaczany, piekarski, zbożowo-młynarski, piwowarsko-słodowniczy i inne.
Jak widać, przemysł owocowo-warzywny jest jedną z licznych gałęzi przemysłu spożywczego. Zajmuje się on przetwarzaniem i konserwowaniem owoców, warzyw i grzybów, które dla tego przmysłu są surowcami podstawowymi. Oprócz nich korzysta jeszcze z innych surowców, tzw. pomocniczych dostarczanych przez inne przemysły. S urowcami pomocniczymi będą więc: cukier, mięso, mleko, sól, przyprawy aromatyczno-smakowe, syrop ziemniaczany (scukrowana skrobia ziemniaczana) i wiele innych.
Przemysł owocowo-warzywny potrzebuje do produkcji jeszcze innych materiałów pomocniczych, które umożliwiają prowadzenie procesu produkcyjnego, oraz dużej ilości różnych opakowań. Jest on także odbiorcą znacznej ilości maszyn, koniecznych w procesie wytwarzania, produkowanych przez przemysł maszynowy.
Przemysł owocowo-warzywny nie wytwarza tylko wyrobów przeznaczonych do bezpośredniej konsumpcji, lecz również dostarcza wielu artykułów, będących surowcami dla innych przemysłów. Dla przemysłu rybnego produkuje koncentrat pomidorowy do wyrobu konserw rybnych w sosie pomidorowym, dla spirytusowego — soki owocowe do wyrobu wódek gatunkowych, dla ciastkarskiego — nadzienia do ciast, dla cukierniczego — nadzienia do cukierków, dla koncentratów spożywczych — przetwory grzybowe, a dla produkcji wód gazowanych — zagęszczone soki i syropy owocowe.
Przytoczone przykłady świadczą, że przemysł owocowo-warzywny nie działa w odosobnieniu, lecz jest ściśle powiązany z innymi przemysłami. Jest on jednym z ogniw gospodarki narodowej.
Znaczenie przemysłu owocowo-warzywnego wynika z zadań, które ma on do spełnienia. Zadania te są następujące:
zabezpieczenie owoców, warzyw i grzybów przed psuciem się w stanie naturalnym w okresie ich obfitości i umożliwienie przesunięcia ich spożycia w czasie, w postaci przetworów na okresy, w których jest ich brak;
zapewnienie prawidłowego odżywiania się ludności przez umożliwienie wprowadzenia do zestawów posiłków przetworów z owoców, warzyw i grzybów;
wprowadzenie na rynek nowych, smacznych i wartościowych dla zdrowia produktów, które urozmaicają pożywienie, czyniąc je bardziej atrakcyjnym;
ułatwienie przygotowania posiłków przez dostarczenie gotowych wyrobów — a przez to zwiększenie wolnego czasu na osobiste potrzeby kulturalne i wypoczynek, zwłaszcza gospodyń;
zapewnienie zbytu na owoce i warzywa, zwiększenie rentowności uspołecznionych i indywidualnych gospodarstw rolnych, dla których tego rodzaju uprawy mogą być bardziej dochodowe niż uprawa zbóż;
wykorzystanie runa leśnego — naturalnego źródła wielu surowców, jak maliny, poziomki, czarne jagody, grzyby;
podniesienie kultury rolnej (agrotechnicznej) przez oddziaływanie kontraktacji na wprowadzenie nowoczesnych odmian przydatnych dla przemysłu i upowszechnianie prawidłowych zabiegów uprawowych;
organizowanie nowych ośrodków przemysłowych w rejonach rolniczych — słabiej uprzemysłowionych, oraz stwarzanie warunków do zatrudnienia wolnych rąk do pracy;
podnoszenie ogólnej kultury i świadomości obywatelskiej społeczeństwa przez załogi ośrodków produkcyjnych w rejonie ich działania;
10) zdobycie środków dewizowych, potrzebnych do unowocześnienia
gospodarki narodowej poprzez zwiększenie eksportu produktów owocowo-
-warzywnych.
Znaczenie przetwórstwa owocowo-warzywnego w gospodarce narodowej, zarówno w zakresie żywienia społeczeństwa, jak i eksportu, powoduje szybki jego rozwój. Znajduje to swój wyraz w jakościowym i ilościowym wzroście produkcji, zwiększeniu asortymentów produkcji (powiększeniu ilości różnych wyrobów gotowych), w unowocześnieniu i umaszynowieniu procesów produkcyjnych. Olbrzymi rozwój tej gałęzi przemysłu stał się możliwy, podobnie jak innych dziedzin w Polsce, dopiero pod kierunkiem władzy ludowej. O dalszych perspektywach mówią liczby obrazujące planowany wzrost produkcji (tab. 1).
Jak widać z tabeli, znaczny wzrost nie obejmuje wszystkich asortymentów towarowych, lecz tylko te, które są bardziej wartościowe i tym samym mają większe znaczenie w zaspokajaniu stale rosnących potrzeb ludności naszego kraju. Tak duży wzrost produkcji pociąga za sobą konieczność wzrostu ilości surowca. Może to nastąpić tylko poprzez zwiększenie obszaru przeznaczonego pod uprawy owoców i warzyw, jak i zwiększenie zbiorów z 1 ha upraw.