WYBRANE ARTYKUŁY INSTALACYJNE
Podstawowym elementem w instalacji elektrycznej jest sznur elektryczny wykonany z przewodów elektrycznych, a umożliwiający doprowadzenie prądu elektrycznego do punktu odbiorczego.
Przewody elektryczne wykonane są z drutu lub linki drucianej, zwanej żyłą, oraz powłoki chroniącej przed zwarciem lub porażeniem prądem, zwanej izolacją. Żyły wykonane są z miedzi lub stopu aluminiowego, rzadziej z innych metali. Powłokę ochronną wykonujemy najczęściej z polietylenu, polichlorku winylu, gumy i tkaniny. Niektóre przewodniki mają dodatkową powłokę ochronną z obwoju lub oplotu nitkowego, z powłoki ołowianej. W zależności od zastosowania używamy przewodników o różnych przekrojach od 0,5 do 1000 mm2.
W elektrycznych instalacjach domowych używamy przewodów jedno-, dwu- lub wielożyłowych. Przewody dwużyłowe są dziś najczęściej stosowane, są wygodne w użyciu i tanie.
Przewody zamocowane śrubkami
Urządzenia elektryczne łączymy z siecią elektryczną za pomocą sznurów. Sznur jest wykonany z jednego przewodu dwużyłowego lub dwu przewodów jednożyłowych. Jeden koniec sznura dołączony jest najczęściej bezpośrednio do urządzenia pobierającego prąd, drugi zaś zakończony jest wty-
czką. Spotykamy także sznury, które mają na jednym końcu wtyczkę, na drugim zaś nasadkę grzejną, np. sznury do żelazka lub piecyka (rys. 74).
W korzystaniu z urządzeń elektrycznych duże usługi oddaje sznur zwany przedłużaczem. Przedłużacz jest to przewód zakończony na jednym końcu wtyczką, a na drugim —
gniazdkiem przedłużaczowym, zwanym kontrwtyczką. Spotyka się przedłużacze z bębnem do zwijania przewodu.
Wtyczka składa się z oprawy oraz dwu mosiężnych bolców z zaciskami śrubowymi. Zaciski służą do połączenia żył sznura z bolcami wtyczki. Bolce umieszczone są w kanalikach oprawy wykonanej z bakelitu, polietylenu, porcelany lub gumy. Niekiedy wtyczki mają trzeci bolec, który łączy urządzenie elektryczne z przewodem uziemiającym. Wtyczki takie służą do włączenia do sieci elektrycznej urządzeń elektrycznych z nie uziemionymi silnikami, jak lodówki lub niektóre pralki.
Gniazdko sieciowe składa się z obudowy wykonanej z takich samych materiałów, jak wtyczki, i metalowych sprężynujących styków wbudowanych w porcelanę. Do styków tych doprowadzone są-przewody sieci elektrycznej. Styki w gniazdku powinny być tak zmontowane, by bolce wtyczki łatwo w nie wchodziły, a równocześnie tkwiły w nich nieruchomo. Obluzowanie się styków powoduje iskrzenie, co doprowadza do nagrzewania się gniazdka i grozi pożarem.
Budowa zewnętrzna gniazdka sieciowego dostosowana jest do zainstalowania go pod tynkiem (we wgłębieniach) i na tynku. Gniazdka sieciowe stosowane w pomieszczeniach narażonych na działanie wilgoci, np. w pralniach, łazienkach, na zewnątrz budynków, mają hermetyczną obudowę.
Spotyka się także gniazdka podwójne zwane bliźniakami, pozwalają one na równoczesne włączenie dwu urządzeń.
Wyłączniki służą do zamykania i otwierania dopływu prądu elektrycznego do urządzenia odbiorczego. Obudowa wyłącznika wykonana jest z bakelitu lub żywic melaminowo-mocznikowych, ma różne kształty w zależności od rodzaju wyłącznika. Styki metalowe wykonane są z mosiężnej sprężynującej blachy. Styki są stałe i ruchome. Styki stałe połączone są z przewodami sieci elektrycznej i urządzenia odbiorczego, styk ruchomy łączy dwa styki stałe. W zależności od budowy wyłącznika styki ruchome mogą być włączone przez przekręcenie pokrętła, za pomocą dźwigni, przyciskiem lub klawiszem. Mamy więc wyłączniki pokrętne, dźwigienkowe, przyciskowe i klawiszowe. Wyłączniki przystosowane są do instalacji podtynkowej i natynkowej. W pomieszczeniach o dużej wilgotności powietrza lub na zewnątrz budynków instaluje się wyłączniki hermetyczne.
Wyłączniki wielobiegunowe przystosowane są do nierównoczesnego włączania i wyłączania prądu elektrycznego do więcej niż jednego urządzenia odbiorczego.
Wyłączników takich używa się do niektórych żyrandoli, lamp w izbach lekcyjnych.
Znane są także wyłączniki sznurowe. Są to wyłączniki przyciskowe lub klawiszowe o kształcie owalnym, gruszkowym, kostkowym lub płaskim. Stosowane są do lamp stojących.
Zarówno wtyczki, gniazdka, jak i wyłączniki posiadają trwałe oznaczenie, wskazujące do jakich natężeń i napięć prądu elektrycznego mogą być przystosowane. W instalacjach domowych np. wtyczki, gniazdka i wyłączniki przystosowane są do odbioru prądu b mocy 1500 W, czyli natężenie sieci nie może przekraczać 6 A, a napięcie 250 V (PN-61/E-06305).
Ważnym elementem instalacji elektrycznej są bezpieczniki. Chronią one przewody i urządzenia odbiorcze od zniszczenia. Bezpieczniki dzielimy na topikowe i samoczynne.
Bezpiecznik topikowy (rys. 75) składa się z obudowy porcelanowej, główki i wkładki topikowej. Wkładka topikowa wykonana jest z porcelany, a na jej końcach znajdują się metalowe nasadki połączone przez środek wkładki cienkim, łatwo topliwym drucikiem. Drucik ten wytrzymuje przepływ prądu o natężeniu do 6 A. W wypadku większego natężenia prądu w sieci drucik topi się i przerywa dopływ prądu elektrycznego.
Bezpiecznik samoczynny jest urządzeniem elektromagnetycznym. Pod wpływem zwiększonego natężenia prądu w obwodzie elektrycznym sieci domowej, elektromagnes przyciąga kotwicę, która przerywa obwód elektryczny, a urządzenie spręży-
/
nujące wypycha do góry specjalny przycisk. Przycisk ten uniemożliwia samoczynne włączenie się bezpiecznika. Powtórne włączenie bezpiecznika następuje po wciśnięciu przycisku.