LAMPY
Lampy żarowe, czyli żarówki, zbudowane są ze spiralki wolframowej umieszczonej na metalowych pręcikach w bańce szklanej opróżnionej z powietrza. Do bańki tej przymocowany jest za pomocą specjalnego kitu nagwintowany lub gładki trzonek.
Wielkość gwintu trzonka żarówki ma swój symbol. Żarówki do latarek kieszonkowych oznaczane są symbolem E-10, żarówki choinkowe, lluminacyjne — E-14, żarówki normalne — E-27, żarówki do dużej mocy prądu symbolem E-40.
W pomieszczeniach narażonych na wstrząsy instalujemy żarówki z trzonkami gładkimi, mocno tkwiącymi w oprawkach sprężynujących. Żarówki takie zwane są bagnetowymi i oznaczone są symbolem B.
Na trzonku lub bańce żarówki umieszczony jest znak producenta, wielkość napięcia (V) oraz moc żarówki wyrażona w watach (W). Trwałość żarówki oblicza się na 1000 godzin.
Żarówki duże pakuje się w tekturę falistą, w pudełka kartonowe, żarówki małe osadzone są w oczkach kartoników.
W czasie transportu i przechowywania należy chronić żarówki przed zgnieceniem, wstrząsami i wilgocią.
Rury fluoryzujące, czyli świetlówki, dają światło bardziej zbliżone do światła, dziennego niż żarówki, mniej także pobierają prądu. Świetlówka zbudowana jest z rury szklanej pomalowanej od wewnątrz mieszaniną fluoryzującą. Wewnątrz rury znajduje się rozrzedzony gaz argon i krople rtęci. Spirale wolframowe osadzone są na metalowych pręcikach w końcach rury. Pręciki te połączone są z dwoma kołkami wystającymi na zewnątrz rury (rys. 76).
Rozżarzone prądem elektrycznym spiralki wolframowe powodują wyładowania argonu i powstałych na skutek ciepła par rtęci. , Wyładowania te powodują świecenie substancji, którą pokryta jest od wewnątrz rura.
Do wzbudzenia wyładowań wewnątrz rury potrzebne jest na krótki moment zwiększenie napięcia prądu. Zwiększone napięcie daje urządzenie zwane starterem. Starter zbudowany jest z lampy neonowej i kondensatora. Aby nie dopuścić db nadmiernego zwiększenia natężenia prądu wewnątrz rury, stosujemy urządzenie zwane stabilizatorem. Stabilizator zbudowany jest z materiałów oporowych.
Trwałość świetlówek zależy od częstotliwości włączeń i wyłączeń. Jeśli jedno włączenie przypada na 3 godziny świecenia, wówczas trwałość świetlówki wynosi ok. 2500 godzin. Jeśli na 12 godzin świecenia włączamy tylko raz świetlówkę, wówczas trwałość jej wyniesie ok. 6000 godzin.
Moc świetlówek wynosi od 25 do 50 W. Świetlówka o mocy 25 W daje światło żarówce o mocy 800 W. Moc świetlówki oznaczona jest na nasadce rury.
Świetlówki pakuje się w kartonowe pudełka. W czasie transportu i przechowywania należy chronić je przed wilgocią.
Lampy rtęciowe (rys. 77) zbudowane są z bańki szklanej wykonanej ze szkła kwarcowego oraz z trzonka gwintowanego lub
bagnetowego. Wewnątrz bańki znajduje się obwód rurkowy z rtęcią połączony z podłużną bańką szklaną wypełnioną argonem. W końcach umieszczone są elektrody rtęciowe. Do tych elektrod poprzez dławik dociera prąd elektryczny. Znajdujący się w bańce argon powoduje wyładowania, nagrzana rtęć paruje i pary rtęci przejmują dalsze wyładowania, dając jasne świecenie.
Lampy rtęciowe nie wymagają żadnych dodatkowych urządzeń. Wbudowany w nie dławik zapobiega nadmiernemu wzrostowi natężenia prądu w lampie. Lampa rtęciowa o mocy 80 W odpowiada żarówkom o mocy 3000 W. Moc rtęciówki oznaczona jest na jej trzonku. Trwałość lamp rtęciowych zależy od-częstotliwości włączania i wynosi od 3000 do 6000 godzin.
Lampy rtęciowe są dziś powszechnie używane do oświetlania ulic. Dają światło wielokrotnie tańsze niż lampy żarowe.
Lampy sodowe zbudowane są z bańki szklanej i trzonka gwintowanego (rys. 78). Wewnątrz bańki znajduje się rurka kwarcowa z elektrodami wypełniona neonem z domieszką argonu i sodu metalicznego. Pobudzony wyładowaniami sód wysyca światło.
Lampy sodowe charakteryzują się dużą siłą światła, trwałość ich wynosi od 3 do 4 tys. godzin. Mają zastosowanie do oświetlania ulic.
W używanych przez nas lampach oprócz żarówek ważną rolę pełnią także oprawy. Oprawy wykonane są z metalu, szkła, drewna lub tworzywa. Pełnią one funkcje użytkowe - i dekoracyjne. Istnieje wiele rodzajów opraw oświetleniowych. W użyciu są także lampy z wmontowaną w oprawę opornicą pozwalającą na regulację siły światła.
Przy odbiorze jakościowym lamp zwracamy uwagę
na:
świecenie lamp,
osadzenie trzonka żarówki i rtęciówki, kołków świetlówki,
wady szkła — bańki żarówki, jak rysy, skazy, pęcherze,
odporność oprawy na korozję,
estetyczny wygląd oprawy,
— prawidłowość opakowania (PN-66/E-85000, PN-60/E-85001, PN-64/E-85003).
Rodzaj żarówki określamy na podstawie wielkości i rodzaju trzonka oraz na podstawie mocy podanej w watach.
Pomiaru trzonka dokonujemy suwmiarką. Jeżeli np. żarówka z trzonkiem gwintowanym ma średnicę trzonka w miejscu gwintu równą 14 mm, a długość nagwintowanej części trzonka wynosi 20 mm, żarówkę tę zaliczamy do typu E 14/20. Jeżeli zaś średnica trzonka żarówki bagnetowej wynosi 15 mm, a długość trzonka 19 mm, żarówkę taką zaliczamy do typu 15 s/19 (rys. 79).
Żarówki wysoko- i nisko-watowe odróżniamy na podstawie napisów umieszczonych na żarówce, np. 40 W (watów), 50 W, 100 W, 500 W, lub 2,5 V
i 0,2 A, co oznacza, że żarówka przystosowana jest do prądu o napięciu 2,5 V, a natężenie przepływającego przez nią prądu wynosi 0,2 A, czyli moc tej żarówki wynosi 0,5 W.
Trzonek żarówki musi być zabezpieczony przed korozją. Zabezpieczenie to sprawdzamy przez umieszczenie żarówki w higro-stacie (komorze o regulowanej wilgotności) w celu stwierdzenia po 24 godzinach, czy nie ma plam korozyjnych. Korozja świadczy o wadliwości żarówki.